Une grave querelle

Autor, o. Paweł Krupa OP, przedstawia pasjonujące dzieje dysputy, która, pod koniec XIV stulecia, wstrząsnęła środowiskiem paryskich teologów, a dotyczyła kształtującej się wówczas nauki o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi. Po jednej stronie barykady stanęli dominikanie, po drugiej - wydział teologii paryskiej wszechnicy i bracia św. Franciszka. Zacięta walka toczyła się w salach wykładowych, na ambonach, na ulicach Dzielnicy Łacińskiej, na dworze królewskim, wreszcie na kartach teologicznych traktatów. Dla dominikanów sprawa skończyła się klęską: byli więzieni, zostali usunięci z uniwersytetu, później zmuszeni do publicznych sprostowań. Minie kilkanaście lat do czasu, kiedy dominikańscy wykładowcy znów staną się częścią uniwersyteckiej korporacji.

Dzieje sporu oglądamy w książce przez pryzmat intelektualnej działalności jednego z głównych jego bohaterów, dominikanina, Jana Tomaszowego (Iohannes Thomae). Twórczość tego teologa, znanego i popularnego w swoich czasach, a potem zupełnie zapomnianego, pozwala nie tylko lepiej zrozumieć opór dominikanów wobec nowej nauki, ale także umożliwia poznanie wielu, nieznanych dotąd, szczegółów dotyczących np. tłumaczenia Biblii na język francuski.

Szczegółowe zbadanie zarówno faktów, jak i doktrynalnego zaplecza paryskiego konfliktu było możliwe dzięki odnalezieniu dwóch średniowiecznych tekstów. Pierwszy z nich to traktat wspomnianego Jana Tomaszowego, przeciwnika rodzącej się doktryny mariologicznej. Uznany za zaginiony już w XVIII wieku tekst, o. Krupa odnalazł w zbiorach Archiwów Departamentalnych w Tuluzie. Drugie dzieło to - odnaleziony w jednym z rękopisów Biblioteki Miejskiej w Auch - dialog o Niepokalanym Poczęciu, pióra kardynała Ameliusza de Lautrec. Należał on do trzyosobowego kolegium sędziów, którzy na dworze papieskim w Awinionie odrzucili teologiczne tezy dominikanów. Oba teksty są po raz pierwszy wydane krytycznie w języku łacińskim.

Doktorat, którego owocem jest książka, został w 2009 roku uhonorowany Nagrodą Henri de Lubac'a (edycja 2008), przyznawaną przez Ambasadę Francji przy Stolicy Świętej.

Paweł Krupa OP - dominikanin, historyk mediewista, studiował w Krakowie, Paryżu i Rzymie. W latach 1997–2010 członek Commissio Leonina przygotowującej krytyczne wydanie dzieł św. Tomasza z Akwinu; były dyrektor Instytutu Tomistycznego.